भाग ७ - प्रतिमा ओळख आणि संगणक दृष्टी (Computer Vision)¶
00:00 /
--:--
Computer Vision म्हणजे संगणकांना प्रतिमा किंवा व्हिडिओ पाहून त्यातील घटक समजण्याची, विश्लेषण करण्याची आणि निर्णय घेण्याची क्षमता देणे.
डीप लर्निंगमुळे संगणक दृष्टीमध्ये विलक्षण प्रगती झाली आहे.
👁️ संगणक दृष्टी म्हणजे काय?¶
संगणक दृष्टी ही अशी प्रणाली आहे जिच्यात संगणक कॅमेऱ्याद्वारे घेतलेल्या प्रतिमा किंवा व्हिडिओचा अर्थ लावतो.
"हे काय आहे?", "कुठे आहे?", आणि "ते काय करत आहे?" – हे प्रश्न संगणक उत्तर देतो.
🎯 संगणक दृष्टीने मशीनना "पाहण्याची" आणि "समजण्याची" क्षमता दिली आहे.
🧠 संगणक दृष्टीसाठी वापरले जाणारे डीप लर्निंग मॉडेल्स¶
- CNN (Convolutional Neural Networks) – प्रतिमा ओळख व विश्लेषणासाठी
- YOLO (You Only Look Once) – रिअल टाइम ऑब्जेक्ट डिटेक्शनसाठी
- ResNet, VGGNet – प्रतिमा वर्गीकरणासाठी वापरले जाणारे मॉडेल्स
🧪 प्रत्यक्ष वापरातील उपयोग¶
1. चेहरा ओळख (Facial Recognition)¶
- फोन अनलॉक (Face ID), सिक्युरिटी सिस्टम्स
2. वाहतूक विश्लेषण¶
- सिग्नलवरील वाहने मोजणे, उल्लंघन ओळखणे
3. वैद्यकीय प्रतिमा विश्लेषण¶
- X-ray, MRI मधील रोग ओळख
4. ई-कॉमर्स मध्ये व्हिज्युअल सर्च¶
- उत्पादन प्रतिमा आधारित शोध (Amazon, Myntra)
5. कृषी क्षेत्रातील रोग ओळख¶
- पिकांवरील रोगग्रस्त भाग शोधणे
📈 फायदे¶
| फायदा | वर्णन |
|---|---|
| कार्यक्षम प्रक्रिया | वेळ आणि श्रम वाचवते |
| अचूक विश्लेषण | मोठ्या प्रमाणात डेटा समजण्यास सक्षम |
| अनेक क्षेत्रांत उपयोग | आरोग्य, शिक्षण, शेती, वाहतूक, इ. |
⚠️ मर्यादा¶
- डेटा क्वालिटीवर परिणाम
- प्रशिक्षणासाठी अधिक संसाधने आवश्यक
- गोपनीयतेसंबंधी चिंता (उदा. चेहरा ओळख)
🎯 निष्कर्ष¶
संगणक दृष्टीने मशिनांना "पाहणे" शक्य केले आहे — आणि त्यातून अनेक उद्योग व सेवा क्षेत्रात क्रांती घडवली आहे.
हे तंत्रज्ञान भविष्यात अधिक प्रगत आणि सर्वव्यापी होणार आहे.
👉 पुढे वाचा: भाग ८ - स्वयंचलित वाहने आणि ड्रायव्हरलेस तंत्रज्ञान