भाग ३ - AI चा इतिहास¶

कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) ही संकल्पना आज जरी आधुनिक वाटत असली, तरी तिची मुळे 20व्या शतकाच्या मध्यात रुजली आहेत.
AI चा इतिहास हा संशोधन, अडथळे, आणि प्रगतीने भरलेला आहे — आणि तो आजही सतत विकसित होत आहे.

🕰️ AI चा ऐतिहासिक प्रवास: कालानुक्रमानुसार¶

📍 1950: AI ची संकल्पना जन्माला आली¶

अ‍ॅलन ट्यूरिंग यांनी "Can Machines Think?" असा मूलभूत प्रश्न विचारला.
"ट्यूरिंग टेस्ट" — संगणक मानवी बुद्धिमत्तेसारखा विचार करू शकतो का हे तपासण्याचा निकष.

📍 1956: AI हा शब्द प्रथम वापरला गेला¶

Dartmouth Conference: John McCarthy, Marvin Minsky आदी शास्त्रज्ञांनी "Artificial Intelligence" ही संज्ञा मांडली.
हा क्षण AI संशोधनाच्या युगाची सुरुवात मानला जातो.

📍 1960s: प्रारंभिक प्रयोग आणि संवाद प्रणाली¶

भाषेची समज, गणितीय लॉजिक, व NLP वर आधारित संशोधन.
ELIZA — डॉक्टरसारखा संवाद करणारी सोपी प्रणाली तयार झाली.

📍 1970s: AI Winter – अपेक्षा आणि वास्तवातील दरी¶

संशोधनातून अपेक्षित प्रगती न झाल्यामुळे निधी व प्रोत्साहन कमी झाले.
AI ला अव्यवहारी मानले गेले.

📍 1980s: Expert Systems चा उदय¶

औद्योगिक वापरासाठी विशिष्ट ज्ञान असलेल्या प्रणाली विकसित झाल्या.
उदाहरण: MYCIN (वैद्यकीय निदानासाठी), XCON (कॉम्प्युटर कॉन्फिगरेशनसाठी)

📍 1997: Deep Blue ने इतिहास घडवला¶

IBM चा Deep Blue संगणकाने शतरंज वर्ल्ड चॅम्पियन Gary Kasparov ला हरवले.

📍 2010s: Machine Learning आणि Deep Learning चा उदय¶

मोठ्या प्रमाणात डेटा व GPU चा वापर
Google, Amazon, Facebook आदी कंपन्यांनी AI मध्ये मोठी गुंतवणूक केली

📍 2016: AlphaGo ने Go गेममध्ये यश मिळवले¶

DeepMind च्या AlphaGo ने गुंतागुंतीचा Go गेम जिंकून AI क्षमतेचा नवीन टप्पा गाठला.

📍 2020s: जनरेटिव AI आणि संवादक्षम बॉट्स युग¶

GPT-3, ChatGPT, DALL·E यांसारख्या AI मॉडेल्सची निर्मिती
लेखन, संवाद, कोडिंग, चित्रकला अशा सर्जनशील क्षेत्रात AI कार्यरत

🌐 भारतातील AI चा विकास¶

2000 नंतर IITs, IISc, NASSCOM आणि स्टार्टअप्सच्या माध्यमातून संशोधन वाढले
सरकारी धोरणे व मिशन AI India यामुळे गती मिळाली
कृषी, आरोग्य, शिक्षण, न्यायव्यवस्था यामध्ये वापराचे प्रयोग सुरू

🎯 निष्कर्ष¶

AI चा प्रवास म्हणजे कल्पनेपासून वास्तवाकडे नेणारी एक उत्क्रांतीची यात्रा.
आज AI आपले जीवन सोपे, स्मार्ट, आणि अधिक कार्यक्षम बनवत आहे — आणि हा प्रवास अजूनही सुरूच आहे.

👉 पुढे वाचा: भाग ४ - मशीन लर्निंग म्हणजे काय?